ভাৰতৰ ভূগোল ( কৃষি)

 

প্ৰশ্ন : ভাৰতীয় কৃষিৰ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহ কি কি?

 উত্তৰ:

 'এজন সমৃদ্ধিশালী কৃষক মানে এটা সমৃদ্ধিশালী জাতি।'

 কৃষিৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা ভাৰত এখন অনন্য দেশ। ইয়াৰ সমতল সমভূমিৰ বিশাল বিস্তৃতি, চহকী মাটি, উচ্চ শতাংশ কৃষিযোগ্য ভূমি, পৰ্যাপ্ত উষ্ণতা, প্ৰচুৰ ৰ'দ আৰু দীঘলীয়া বৃদ্ধিৰ বতৰৰ সৈতে পৰ্যাপ্ত সামগ্ৰিক বৰষুণৰ সৈতে বহল জলবায়ুৰ বৈচিত্ৰ্যই কৃষিৰ বাবে কঠিন ভিত্তি প্ৰদান কৰে।

 ভাৰতীয় কৃষিৰ উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্যসমূহ: 

১) জীৱিকাৰ বাবে কৃষিঃ কৃষকজনে সৰু মাটিৰ মালিক, পৰিয়ালৰ সদস্যৰ সহায়ত শস্যৰ খেতি কৰে আৰু বজাৰত বিক্ৰী কৰিবলৈ সামান্য উদ্বৃত্ত নোহোৱাকৈ প্ৰায় সমগ্ৰ খেতিৰ উৎপাদিত সামগ্ৰী সেৱন কৰে।

 ২) কৃষিৰ ওপৰত জনসংখ্যাৰ হেঁচা : কৃষিয়ে শ্ৰমিক শক্তিৰ এক বৃহৎ অংশক কৰ্মসংস্থাপন দিব লাগে আৰু ভিৰ কৰা লাখ লাখ লোকক খাদ্য যোগান ধৰিব লাগে। ইয়াৰ দ্বাৰা ছদ্মবেশত নিবনুৱা সমস্যা হ্ৰাস পাব। 

৩) বাৰিষাৰ ওপৰত অত্যন্ত নিৰ্ভৰশীল : স্বাধীনতাৰ পিছত জলসিঞ্চনৰ সুবিধা বৃহৎ পৰিসৰৰ সম্প্ৰসাৰণ হোৱাৰ পিছতো শস্যৰ দুই - তৃতীয়াংশই বাৰিষাৰ ছলনাময়ীতাৰ বোজা বহন কৰিবলগীয়া হয়। 

৪) বিভিন্ন ধৰণৰ শস্য : ভাৰতবৰ্ষ এখন বিশাল দেশ য'ত বিভিন্ন ধৰণৰ সকাহ , জলবায়ু আৰু মাটিৰ অৱস্থা। সেয়েহে ভাৰতত গ্রীষ্মমণ্ডলীয় আৰু নাতিশীতোষ্ণ উভয় শস্য সফলতাৰে খেতি কৰা হয়৷

 ৫) ঋতু অনুসৰি: ভাৰতত তিনিটা প্ৰধান শস্যৰ বতৰ আছে।

 ক) খাৰিফ : প্ৰধান শস্য - ধান , কুঁহিয়াৰ , জোৱাৰ , বজৰা , কপাহ আদি। 

খ) ৰবি : প্ৰধান শস্য - ঘেঁহু , যৱ , জোৱাৰ , গ্ৰাম ইত্যাদি।

 গ) জাইদ : প্ৰধান শস্য - ধান , কুঁহিয়াৰ , মাটিমাহ ইত্যাদি। 

৬) মিশ্ৰিত শস্য : কেতিয়াবা একেখন পথাৰতে একেলগে চাৰিৰ পৰা পাঁচটা শস্য আৰু ঝুমিং দহৰ পৰা পোন্ধৰটা অঞ্চলত এটা পথাৰত মিহলি কৰি খেতি কৰা হয়। 

৭) শ্ৰম নিবিড় : যদিও পঞ্জাৱ , হাৰিয়ানা আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ পশ্চিম অঞ্চলৰ দৰে কিছুমান ৰাজ্যত খেতিৰ যান্ত্ৰিকীকৰণ প্ৰচলিত, কিন্তু ভাৰতৰ বৃহৎ অঞ্চলত কৃষি শ্ৰম নিবিড়। 

৮) জীৱ-জন্তুৰ গুৰুত্ব : পশু শক্তিয়ে হাল বোৱা, জলসিঞ্চন, মৰা মৰা আৰু কৃষিজাত সামগ্ৰী পৰিবহণ আদি কিছুমান কামত সহায় কৰে। 

৯) খাদ্য শস্যৰ প্ৰাধান্য : মুঠ শস্যৰ দুই - তৃতীয়াংশতকৈ অধিক খাদ্য শস্যৰ খেতিৰ বাবে নিয়োজিত হয়।

 ১০) প্ৰদত্ত পশু শস্যৰ বাবে গুৰুত্বহীন স্থান : খাদ্য শস্যৰ বাবে মাটিৰ তীব্ৰ চাহিদাৰ বাবে , খাদ্যপ্ৰেমী কৃষিক্ষেত্ৰৰ মাত্ৰ চাৰি শতাংশহে স্থায়ী চৰণীয়া পথাৰ আৰু অন্যান্য চৰণীয়া পথাৰত নিয়োজিত হয়।

 ১১) খেতিৰ অধীনত প্ৰতিবেদন কৰা ক্ষেত্ৰৰ উচ্চ শতাংশ : ২০১০ - ১১ চনত মুঠ প্ৰতিবেদন কৰা ক্ষেত্ৰৰ প্ৰায় ৪৬ শতাংশ খেতিৰ অধীনত আছে। 

উপসংহাৰ: 

ভাৰত প্ৰধানকৈ কৃষিপ্ৰধান দেশ। আজি কৃষি আৰু সংশ্লিষ্ট খণ্ডই জিডিপিৰ প্ৰায় ১৪.৪ শতাংশ অৰিহণা যোগায়।