ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধি (নৱম শ্ৰেণীৰ বাবে) (ইতিহাস)

 ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধি

১) প্লাছিৰ যুদ্ধ কেতিয়া হৈছিল?

উত্তৰঃ ১৭৫৭ চনত।

২) চিপাহী বিদ্ৰোহ কেতিয়া হৈছিল?

উত্তৰঃ ১৮৫৭ চনত।

৩) ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ বাবে কি কি মূল কাৰক দায়ী?

উত্তৰঃ চিপাহী বিদ্ৰোহৰ পিছত ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধি হ’ল। কেইবাটাও কাৰকে ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ সূচনা কৰিছিল।এনে কিছুমান কাৰক হ'ল-

         ক) পশ্চিমীয়া শিক্ষাৰ প্ৰভাৱঃ পশ্চিমীয়া শিক্ষাৰ প্ৰভাৱে ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিত অৰিহণা যোগাইছিল। ১৮১৩ চনৰ চাৰ্টাৰ এক্ট, ১৮৩৫ চনত লৰ্ড মেক’লেৰ অৱদান, উডছ ডেস্পেচে ভাৰতৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাক বহুখিনি দিলে। সেই অনুসৰি নতুনকৈ শিক্ষিত ভাৰতীয়সকলেও ৰুছ’, ভল্টেয়াৰ, বাৰ্ক আদি মহান ৰাজনৈতিক চিন্তাবিদৰ উদাৰ আৰু উগ্ৰ চিন্তাধাৰাৰ সংস্পৰ্শলৈ আহিছিল।তেওঁলোক জাতীয়তাবাদ, গণতন্ত্ৰ আৰু আত্মশাসনৰ ধাৰণাৰে অনুপ্ৰাণিত হৈছিল।

ইশ্বৰ চন্দ্ৰ গুপ্তাৰ দেশপ্ৰেমমূলক কবিতা, বাংকিম চন্দ্ৰৰ আনন্দমথ , ইকবালৰ সৰু জাহান ছে আছাত বন্দে মাতৰমৰ শ্লোগানেৰে জনসাধাৰণৰ মাজত এক প্ৰবল জাতীয়তাবাদৰ ভাৱ জগাই তোলে।

           খ) পৰিবহণ আৰু যোগাযোগৰ মাধ্যমৰ বিকাশঃ পথ, ৰেলৱে, ডাক আৰু টেলিগ্ৰাফ সেৱাৰ দৰে আধুনিক পৰিবহণ আৰু যোগাযোগ মাধ্যমৰ বিকাশে জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিত সহায় কৰিছিল। ১৮৩৯ চনত কলিকতা আৰু দিল্লীৰ মাজত গ্ৰেণ্ড ট্ৰাংক ৰোড নিৰ্মাণ কৰা হয়।

            ১৮৫৩ চনত বম্বে আৰু থানে সংযোগী ২১ মাইল দৈৰ্ঘ্যৰ প্ৰথমটো ৰেলপথ উদ্বোধন কৰা হয়।১৮৫৪ চনত মাদ্ৰাজত ৰেলপথ নিৰ্মাণ আৰম্ভ হয়। ১৮৮৩ চনত অসমৰ সাদিয়া আৰু ডিব্ৰুগড়ৰ মাজত চাহৰ বাণিজ্যিক সুযোগৰ কথা মনত ৰাখি ৰেলৱে নেটৱৰ্ক আৰম্ভ কৰা হয়।

     ১৮৩৯ চনত কলিকতা আৰু ডাইমণ্ড হাৰ্বাৰৰ মাজত টেলিগ্ৰাফ স্থাপন কৰা হয়। গতিকে, পৰিবহণ আৰু যোগাযোগৰ এই সকলোবোৰ বিকাশৰ ফলত ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধি হ’ল।

গ) সামাজিক- ধৰ্মীয় সংস্কাৰ আন্দোলন: ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ বাবে আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰক হ’ল বিভিন্ন বিশিষ্ট নেতাৰ নেতৃত্বত চলি থকা সামাজিক - ধৰ্মীয় সংস্কাৰ আন্দোলন। ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়, স্বামী দয়ানন্দ সৰস্বতী , বিবেকানন্দ, এন্নে বেসন্ত আদি নেতাই সমাজৰ পৰা সামাজিক - ধৰ্মীয় অশুভতাৰ সংস্কাৰৰ বাবে বহুখিনি অৱদান আগবঢ়াইছিল।

           ভাৰতত ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদ বৃদ্ধিৰ বাবে এইবোৰেই প্ৰধান কাৰক।

৪) পূব আৰু পশ্চিমৰ মাজত থকা সাংস্কৃতিক সংশ্লেষণক কোনে প্ৰভাৱিত কৰিব বিচাৰিছিল?

উত্তৰঃ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়।

৫) ' ব্ৰহ্ম সবধি' আৰু ' ব্ৰহ্ম মিছনেৰী চাংবাদ' কোনে ৰচনা কৰিছিল?

উত্তৰঃ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়।

৬) কলিকতাত আত্মীয় সভা কোনে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল?

উত্তৰঃ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়।

৭) আৰ আৰ ৰায়ে কেতিয়া আত্মীয় সভা প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল?

উত্তৰঃ ১৮১৫ চনত।

৮)ব্ৰহ্মসভা কোনে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল?

উত্তৰঃ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়।

৯) আৰ আৰ ৰায়ে কোন বছৰত ব্ৰহ্ম সভা প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল?

উত্তৰঃ ১৮২৮ চনত।

১০) সমাজ সংস্কাৰত ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়ৰ অৱদানৰ ওপৰত এটা চমু টোকা লিখা।

অথবা

ৰাজা ৰাম মোহন আৰু ব্ৰহ্ম সমাজৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায় আছিল এজন সমাজ সংস্কাৰক , যিয়ে দেশৰ উন্নতিৰ বাবে যুঁজিবলৈ সকলো প্ৰধান আন্দোলন - সামাজিক, ধৰ্মীয়, আৰু ৰাজনৈতিক ভেটি স্থাপন কৰিছিল। তেওঁ পূব আৰু পশ্চিমৰ মাজত এক সাংস্কৃতিক সংশ্লেষণক প্ৰভাৱিত কৰিবলৈ বিচাৰিছিল।

খ্ৰীষ্টান মিছনেৰীসকলে হিন্দু ধৰ্মৰ ওপৰত দিয়া ভুল ব্যাখ্যাৰ বিৰোধী আছিল। তেওঁ ব্ৰহ্ম সাধিনী আৰু ব্ৰহ্ম মিছনেৰী চাংবাদ প্ৰতিষ্ঠা কৰে। এই পমফ্লেটবোৰত তেওঁ হিন্দু ধৰ্ম আৰু দৰ্শন বিষয়ক প্ৰবন্ধ লিখিছিল আৰু একে সময়তে বিশ্বৰ বিভিন্ন ধৰ্মৰ নীতিৰ মাজত থকা সাদৃশ্যৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছিল।

       ৰয়ে ১৮১৫ চনত কলিকতাত আত্মীয় সভা প্ৰতিষ্ঠা কৰে।১৮২৮ চনত তেওঁ ব্ৰহ্ম সভা প্ৰতিষ্ঠা কৰে যাৰ নাম পিছলৈ ব্ৰহ্ম সমাজ ৰখা হয়।

       ৰয়ে প্ৰাচীন হিন্দু শাস্ত্ৰসমূহ গভীৰভাৱে অধ্যয়ন কৰিছিল।তেওঁ উপনিষদসমূহ বহল পাঠকৰ বাবে বুজিব পৰা সহজ আৰু সুস্পষ্ট বাংলা ভাষালৈ অনুবাদ কৰিছিল। তেওঁৰ বাবে ঈশ্বৰ আছিল আকৃতিহীন, অদৃশ্য, সৰ্বশক্তিমান আৰু সৰ্বব্যাপী।

              ৰাজা ৰাম মোহন ৰায় আছিল বহুমুখী ব্যক্তিত্ব। তেওঁ নিজকে কেৱল হিন্দু ধৰ্ম সংস্কাৰতে সীমাবদ্ধ নাৰাখি সমাজ সংস্কাৰ আৰু শিক্ষাৰ প্ৰসাৰৰ দিশত সমানে অৰিহণা যোগাইছিল। তেওঁ জাতিবাদ ,বাল্য বিবাহ ,পুৰদাহ, বহুবিবাহ আদিক ধিক্কাৰ দি বিধৱা পুনৰ বিবাহ আৰু আন্তঃজাতীয় বিবাহক সামাজিক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰে। তেওঁ বংগৰ যুৱকজনক বিধৱাক বিয়া কৰাবলৈ প্ৰেৰণা দিছিল। সতী বিলুপ্তিৰ বাবেও তেওঁ প্ৰচাৰ চলাইছিল। তেওঁৰ সমৰ্থনেই লৰ্ড উইলিয়াম বেনটিংকক সতীক স্থায়ীভাৱে বিলুপ্ত কৰিবলৈ পতিয়ন নিয়াইছিল। তেওঁ নাৰী শিক্ষাৰ কামতো নিজৰ শক্তি নিৰ্দেশিত কৰিছিল।নাৰীৰ সম্পত্তিৰ উত্তৰাধিকাৰীত্বৰ অধিকাৰৰ বাবে যুঁজিছিল। ডেভিদ হাৰেৰ সহযোগত তেওঁ ১৮১৭ চনত কলকাতাত হিন্দু কলেজ প্ৰতিষ্ঠা কৰে যি পিছলৈ বিখ্যাত প্ৰেচিডেন্সি কলেজ ( ১৮৫৫) হিচাপে পৰিগণিত হয়।

           ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়ে ন্যায়পালিকাক কাৰ্যবাহীৰ পৰা পৃথক কৰাৰ লগতে দেৱানী আৰু অপৰাধমূলক আইন সংহিতাকৰণৰ পোষকতা কৰিছিল। তেওঁ দৰিদ্ৰ কৃষকৰ কাম হাতত লৈছিল। তেওঁ চৰকাৰক ভূমি ৰাজহৰ পৰিমাণ হ্ৰাস কৰি তেওঁলোকৰ বাবে কল্যাণমূলক ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰিবলৈ কঠোৰ আহ্বান জনায়। ১৮৩৩ চনত তেওঁ হাউচ অৱ কমনছলৈ গৈ ভাৰতীয়সকলৰ কিছুমান দাবী ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ আগত দাখিল কৰে।

ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়ে বহুতকে সমাজৰ পুনৰুজ্জীৱনৰ বাবে কাম কৰিবলৈ অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল। দ্বাৰকানাথ ঠাকুৰ ,প্ৰসন্ন কুমাৰ ঠাকুৰ,হেনৰী ভিভিয়ান ডেৰোজিঅ' তেওঁৰ দ্বাৰা গভীৰভাৱে প্ৰভাৱিত হৈছিল।

১১) আৰ্য সমাজৰ ওপৰত এটা চুটি টোকা লিখা।

অথবা

আৰ্য সমাজৰ ওপৰত স্বামী দয়ানন্দ সৰস্বতীৰ অৱদানৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ ১৮৭৫ চনত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা আৰ্য সমাজখন স্বামী দয়ানন্দ সৰস্বতীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। ব্ৰহ্ম সমাজৰ দৰে আৰ্য সমাজেও ঈশ্বৰৰ ঐক্যত বিশ্বাস কৰিছিল , একশ্বৰবাদক উৎসাহিত কৰিছিল আৰু বহুদেৱতা আৰু মূৰ্তি পূজাক নিৰুৎসাহিত কৰিছিল। ইয়াত বাল্যবিবাহ, জাতিবাদ, বহুবিবাহক সামাজিক ৰোগ বুলি সমালোচনা কৰা হৈছিল। স্বামীজী আছিল পুৰুষ আৰু মহিলাৰ সম মৰ্যাদাৰ প্ৰবল সমৰ্থক। তেওঁ বিধৱাৰ পুনৰ বিবাহ আৰু নাৰীৰ মাজত শিক্ষা বিয়পাই দিয়াৰ বাবে কাতৰ অনুৰোধ জনাইছিল। স্বামীজীয়ে বেদক হিন্দু ধৰ্মৰ প্ৰকৃত উৎস বুলি গণ্য কৰিছিল। তেওঁ "বেদলৈ উভতি যাওক" শ্লোগান দিছিল। আৰ্য সমাজেও অহিন্দুসকলক হিন্দু ধৰ্মলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিবলৈ সুধি আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল যাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকে কেৱল পৰিচয় ৰক্ষা কৰাই নহয় জাতিটোক প্ৰগতিৰ পথলৈ লৈ যাব পাৰিছিল।

         

  ১২) প্ৰাৰ্থনা সমাজৰ বিষয়ে লিখা ৷

উত্তৰঃ ১৮৬৯ চনত কেশব চন্দ্ৰ সেনে প্ৰাৰ্থনা সমাজ আৰম্ভ কৰিছিল।প্ৰাৰ্থন সমাজে মূলতঃ সমাজ সংস্কাৰৰ প্ৰতি মনোযোগ দিছিল। প্ৰাৰ্থনা সমাজৰ প্ৰভাৱ সমগ্ৰ দক্ষিণ ভাৰতলৈ বিয়পি পৰিছিল। ইয়াৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ সংস্কাৰক আছিল ন্যায়াধীশ মহাদেৱ গোবিন্দ ৰানাডে। নামদেৱ, টুকাৰাম আৰু ৰামদাসৰ দৰে নৱ -বৈষ্ণৱী ভক্তি সন্তসকলৰ শিক্ষাৰ পৰা প্ৰেৰণা লৈ ,নিজৰ জনতাৰ উত্থান আৰু সমাজৰ প্ৰগতিৰ বাবে কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰিছিল। ৰানাধেই বিধৱা পুনৰ বিবাহ সংস্থা আৰু ডেকান এডুকেচন ছ’চাইটি প্ৰতিষ্ঠা কৰে।

বিধৱা পুনৰ বিবাহ সংস্থাই বিধৱাসকলৰ মাজত পুনৰ বিবাহক উৎসাহিত কৰাই নহয়, তেওঁলোকৰ বাবে কুটিৰ উদ্যোগ স্থাপন কৰি কৰ্মসংস্থাপনৰ সুযোগো বৃদ্ধি কৰিছিল।

ডেকান এডুকেচন ছ’চাইটিয়ে মানুহৰ মাজত বিশেষকৈ অনাথ শিশুসকলৰ মাজত শিক্ষাৰ বিস্তাৰৰ বাবে বহু কাম কৰিছিল। গৃহহীনৰ বাবে বহু অনাথ আশ্ৰম আৰু নিৰক্ষৰ আৰু অসুবিধাহীন লোকৰ বাবে নৈশ বিদ্যালয় স্থাপন কৰিছিল। প্ৰাৰ্থনা সমাজৰ কাৰ্যকলাপে দক্ষিণ ভাৰতৰ জনসাধাৰণৰ মনত জাতীয়তাবাদৰ মনোভাৱক প্ৰসাৰিত কৰিছিল।

১৩) ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ ৰামকৃষ্ণ পৰমহংসৰ বাৰ্তা প্ৰচাৰৰ বাবে ৰামকৃষ্ণ মিছন প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল ৷ৰামকৃষ্ণ পৰমহংস আছিল এজন সহজ-সৰল আৰু ধৰ্মপৰায়ণ ব্যক্তি ৷

স্বামী বিবেকানন্দ আছিল ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক। তেওঁ হিন্দু ধৰ্মৰ প্ৰকৃত বাৰ্তা দূৰ-দূৰণিৰ প্ৰচাৰ কৰিব বিচাৰিছিল। তেওঁ যুৱক-যুৱতীসকলৰ মাজত দেশৰ প্ৰতি প্ৰেমৰ ভাৱ সৃষ্টি কৰিব বিচাৰিছিল, তেওঁলোকৰ মাজত আত্মবিশ্বাস বিস্তাৰ কৰিব বিচাৰিছিল আৰু তেওঁলোকৰ মনত আধ্যাত্মিকতা গঢ়ি তুলিব বিচাৰিছিল। তেওঁ ভাৰতীয়সকলক একত্ৰিত কৰাৰ লগতে ভাৰতীয় দৰ্শন আৰু আধ্যাত্মিক ধাৰণা যে বিশ্বৰ ভিতৰতে শ্ৰেষ্ঠ সেই কথাও প্ৰমাণ কৰিব বিচাৰিছিল। তেওঁ এই বাৰ্তা বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তলৈ বিয়পাই দিবলৈ অশেষ কষ্ট কৰিছিল।

তেওঁৰ ভাষণৰ জৰিয়তে বিবেকানন্দই ৰাইজৰ মাজত ভাৰতৰ সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্যৰ প্ৰতি গৌৰৱৰ ভাৱ জগাই তুলিছিল। ১৮৯৩ চনত চিকাগোত অনুষ্ঠিত হোৱা ধৰ্মীয় সংসদত তেওঁৰ আকৰ্ষণীয় বক্তৃতাই আমেৰিকাৰ জনসাধাৰণৰ বিবেকক গভীৰভাৱে আলোড়িত কৰিছিল। হিন্দু সংস্কৃতি আৰু ভাৰতৰ গৌৰৱময় অতীতৰ ওপৰত তেওঁৰ বিদ্বান ব্যাখ্যাই ভাৰতীয় মনত এক বৃহৎ প্ৰভাৱ পেলাইছিল ৷ই তেওঁলোকক ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যবাদৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’বলৈ প্ৰস্তুত কৰিছিল।

১৪) স্বামী বিবেকানন্দ কোন আছিল?

উত্তৰঃ স্বামী বিবেকানন্দ আছিল ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ প্ৰতিষ্ঠাপক। তেওঁৰ এটা প্ৰকৃত নাম আছিল নৰেন্দ্ৰনাথ দত্ত। তেওঁ আছিল কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ এজন মেধাৱী ছাত্ৰ। তেওঁ আছিল শিষ্য অব ৰামকৃষ্ণ পৰমহংস। পৰমহংসৰ মৃত্যুৰ পিছত ,তেওঁ ১৮৯৭ চনত ৰামকৃষ্ণ মিছন প্ৰতিষ্ঠা কৰে।

১৫) থিয়’ছফিকেল ছ’চাইটিৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ থিয়’ছফিকেল ছ’চাইটি আছিল এখন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সমাজ। ১৮৭৫ চনত নিউয়ৰ্কত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা এই শাখাটো ১৮৮৫ চনত মাদ্ৰাজৰ আডয়াৰত ভাৰতত মুকলি কৰা হয়।

             শ্ৰীমতী এন্নে বেছাণ্টৰ প্ৰচেষ্টাৰ বাবেই থিয়’ছফিকেল ছ’চাইটি ভাৰতীয় জীৱনত এক বৃহৎ সামাজিক শক্তিত পৰিণত হৈছিল।

            সমাজ সেৱাৰ জৰিয়তে তাই ভাৰতীয়সকলৰ মাজত ভাৰতৰ অতীতৰ প্ৰতি আত্মসন্মান আৰু গৌৰৱৰ ভাৱ এটা পুনৰুজ্জীৱিত কৰিব বিচাৰিছিল। ভাৰতীয় দৰ্শন, সংস্কৃতি আৰু ঐতিহ্যৰ সমৃদ্ধিৰ কথা ভাৰতীয়সকলক সোঁৱৰাই দিয়ে। প্ৰাচীন আদৰ্শ আৰু প্ৰতিষ্ঠানসমূহক পুনৰুজ্জীৱিত কৰি তাই নিশ্চিত হৈছিল যে তাই জনসাধাৰণক তেওঁলোকৰ হেৰুৱা বিশ্বাস ঘূৰাই পোৱাত আৰু তেওঁলোকৰ হীনমন্যতা দূৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। সেয়েহে ১৮৯৮ চনত তেওঁ বেনাৰসত কেন্দ্ৰীয় হিন্দু বিদ্যালয় আৰম্ভ কৰে যি শেষত ১৯১৬ চনত বেনাৰস হিন্দী বিশ্ববিদ্যালয়ত পৰিণত হয়।

            এন্নে বেছাণ্টে নিজৰ মাতৃভূমিৰ দৰেই ভাৰতক ভাল পাইছিল। ১৯১৬ চনত হোম ৰুল লীগ আৰম্ভ কৰি ভাৰতীয়ৰ মাজত আত্মশাসনৰ বাৰ্তা বিয়পাইছিল ৷১৯১৭ চনত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ সভাপতিত্ব কৰিছিল।ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ প্ৰথম মহিলা সভানেত্ৰী আছিল ৷

১৬) এন্নে বেছাণ্টৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ এন্নে বেছাণ্টৰ জন্ম হৈছিল ১ অক্টোবৰ ,১৮৪৭ ,ইংলেণ্ডৰ লণ্ডনত। ১৮৯৩ চনত ভাৰতত আহি বসতি স্থাপন কৰা আইৰিছ মহিলাগৰাকীয়ে ১৯১৬ চনত হোম ৰুল লীগ আৰম্ভ কৰিছিল।১৯১৭ চনত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ সভাপতিত্ব কৰিছিল।ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ প্ৰথম মহিলা সভানেত্ৰী আছিল। ১৯৩৩ চনৰ ২০ ছেপ্টেম্বৰত মাদ্ৰাজত তেওঁৰ মৃত্যু হয়।

        

১৭) আলিগড় আন্দোলনৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ আলিগড় মহাবিদ্যালয়ক কেন্দ্ৰ কৰি আধুনিক শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ আৰু ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ মাজত জাতীয়তাবাদৰ বিকাশ আলিগড় আন্দোলন নামেৰে পৰিচিত হ’বলৈ ধৰিলে। এই জাগৰণৰ আঁৰৰ কেন্দ্ৰীয় ব্যক্তিত্ব আছিল ছাৰ চৈয়দ আহমেদ খান। তেওঁৰ মতে কিছু সামাজিক জাগৰণৰ সৰ্বোত্তম উপায় হ’ল শিক্ষাৰ জৰিয়তে; ১৮৬৪ চনত তেওঁ গাজীপুৰত এখন ইংৰাজী মাধ্যমৰ বিদ্যালয় স্থাপন কৰে।১৮৬৫ চনত তেওঁ আলিগড়ত এখন বিজ্ঞান সমিতি গঠন কৰে আৰু কিছুমান উল্লেখযোগ্য ইংৰাজী গ্ৰন্থ উৰ্দুলৈ অনুবাদ কৰে। ১৮৭৫ চনত তেওঁ মহম্মদ এংলো অৰিয়েণ্টেল কলেজ স্থাপন কৰে। সীমিত সময়ৰ ভিতৰতে ই পশ্চিমীয়া সাহিত্য আৰু সংস্কৃতি শিকাৰ এক বৃহৎ কেন্দ্ৰত পৰিণত হয়।

              আলিগড় মহাবিদ্যালয়খনে ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ মাজত ৰাজনৈতিক চেতনাৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰিলে। ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ পিছত মহম্মদ এংলো অৰিয়েণ্টেল কলেজ আছিল পৰৱৰ্তী জাতীয় সংগঠন যিয়ে ভাৰতত জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ দিশত প্ৰশংসনীয় অৱদান আগবঢ়াইছিল। এই ক্ষেত্ৰত মহাবিদ্যালয়ৰ অধ্যক্ষ থিয়ডৰ বেকে ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ বাবে পশ্চিমীয়া ধাৰণা , পশ্চিমীয়া সংস্কৃতি আৰু সাহিত্যৰ বানপানীৰ দুৱাৰ মুকলি কৰাত অগ্ৰণী ভূমিকা পালন কৰিছিল। এই নৱ শিক্ষিত শ্ৰেণীটোৱে মুছলমান সমাজৰ ভিতৰত থকা সামাজিক নিৰ্যাতন আঁতৰাবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। ১৯২০ চনত এই মহাবিদ্যালয়খনক ব্ৰিটিছ চৰকাৰে আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয় নামেৰে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মৰ্যাদালৈ উন্নীত কৰে।

     

২৮) ভাৰতৰ সামাজিক ধৰ্ম সংস্কাৰ আন্দোলনৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ ১.

ক) ৰাজা ৰাম মোহন ৰায় আৰু ব্ৰহ্ম সমাজ।

খ) আৰ্য সমাজ।

গ) প্ৰাৰ্থনা সমাজ

ঘ) ৰামকৃষ্ণ মিছন

ঙ) থিয়’ছফিকেল ছ’চাইটি

চ)আলিগড় আন্দোলন।

( এই বিষয়বোৰ ওপৰত ইতিমধ্যে আলোচনা কৰা হৈছে)

২৯) ভাৰতৰ ছপাশালৰ দ্বাৰা ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধি কেনেকৈ হ’ল? আলোচনা কৰা.

উত্তৰঃ ইউৰোপীয়সকলে ভাৰতত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ছপাশালৰ প্ৰচলন কৰিছিল। ভাৰতত প্রথম প্রকাশিত কাকতখন আছিল জেমছ অগাষ্টাছ হিকিয়ে ১৭৮০ চনত প্রকাশ কৰা বেংগল গেজেট৷

              নতুনকৈ শিক্ষিত ভাৰতীয়সকলে ক্ৰমান্বয়ে গণসংযোগৰ এক শক্তিশালী মাধ্যম হিচাপে ছপাশালৰ গুৰুত্ব উপলব্ধি কৰিছিল।এইদৰে ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে ভাৰতত স্থানীয় ভাষাৰ বাতৰি কাকতৰ দ্ৰুত বৃদ্ধিৰ সাক্ষী হৈছিল। এই বাতৰি কাকতসমূহে থলুৱা লোকসকলৰ দুখ-কষ্টৰ কণ্ঠস্বৰ প্ৰকাশ কৰি ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যবাদৰ কু-অভ্যাস উদঙাই দিছিল। স্থানীয় ভাষাৰ প্ৰেছৰ প্ৰচেষ্টাৰ বাবেই নতুনকৈ গঢ় লৈ উঠা জাতীয়তাবাদ বুদ্ধিজীৱীসকলৰ মাজতে আবদ্ধ হৈ নাথাকি সমগ্ৰ দেশৰ সাধাৰণ জনতাৰ মাজলৈ গৈছিল।

           ভাৰতত ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ নীতিৰ প্ৰতি স্থানীয় ভাষাৰ প্ৰেছ অত্যন্ত সমালোচনা কৰিছিল আৰু ঔপনিৱেশিক শাসকৰ বিৰুদ্ধে জনমত গঢ়ি তোলাত সফল হৈছিল। তাৰ পিছত বংগৰ পৰা প্ৰকাশিত বাতৰি কাকতসমূহে উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছিল। ১৯ শতিকাৰ দ্বিতীয়াৰ্ধত বংগৰ পৰা প্ৰকাশিত বংগদৰ্শন, সঞ্জীৱনী ,আৰ্য্যদৰ্শন ,অমৃতাবজাৰ পত্ৰিকা , আদি গৱেষণা পত্ৰই জনসাধাৰণৰ মাজত ৰাজনৈতিক চেতনা জগাই তোলাত শক্তিশালী আহিলা হিচাপে কাম কৰিছিল।

          ১৮৬১ চনৰ পিছত ভাৰতৰ বহু ঠাইত দুৰ্ভিক্ষৰ সৃষ্টি হৈছিল আৰু খাদ্যৰ অভাৱত মানুহৰ মৃত্যু হৈছিল। ভাৰতৰ বাতৰি কাকতসমূহে লৰ্ড লিটনৰ অধীনত ভাৰতত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে জনসাধাৰণৰ মাজত সাহায্য ব্যৱস্থা সম্প্ৰসাৰণত ব্যৰ্থ হোৱাক সমালোচনা কৰে।

৩০) ইংৰাজ চৰকাৰে ভাৰতীয় প্ৰেছ কেনেকৈ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল?

উত্তৰঃ ইউৰোপীয়সকলে ভাৰতত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ছপাশালৰ প্ৰচলন কৰিছিল। ভাৰতত প্রথম প্রকাশিত কাকতখন আছিল জেমছ অগাষ্টাছ হিকিয়ে ১৭৮০ চনত প্রকাশ কৰা বেংগল গেজেট৷

              ভাৰতীয় নৱজাগৰণ আৰু ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ দিশত সংবাদ মাধ্যমে লোৱা ভূমিকাক লৈ চৰকাৰ নিশ্চিত হৈ পৰিল। সেইবাবেই তেওঁলোকে স্থানীয় ভাষাৰ প্ৰেছৰ ওপৰত নিজৰ নিয়ন্ত্ৰণ বৃদ্ধি কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। ১৭৯৯ চনৰ চেন্সৰশ্বিপ আইন অনুসৰি লৰ্ড ৱেলছলিয়ে ভাৰতীয় সংবাদ মাধ্যমৰ ওপৰত চেন্সৰশ্বিপ জাপি দিয়ে।১৮০৭ চনত লৰ্ড হেষ্টিংছে চেন্সৰশ্বিপ আইন বিলুপ্ত কৰে যদিও ভাৰতত ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ ভাবমূৰ্তি কলংকিত কৰা প্ৰবন্ধ প্ৰকাশ কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে। ১৮২৩ চনত জন এডামে লৰ্ড হেষ্টিংছৰ নীতি ওলোটা কৰি পুনৰ ভাৰতীয় প্ৰেছৰ ওপৰত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে। ইয়াৰ তীব্ৰ প্ৰতিবাদ ৰাজা ৰাম মোহন ৰায়ে।

            দুৰ্ভিক্ষৰ সময়ত ভাৰতৰ বাতৰি কাকতসমূহে লৰ্ড লিটনৰ অধীনত ভাৰতত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে জনসাধাৰণৰ মাজত সাহায্য ব্যৱস্থা সম্প্ৰসাৰণত ব্যৰ্থ হোৱাক সমালোচনা কৰিছিল। ইয়াৰ খুচুৰা ৰূপত লিটনে ১৮৭৮ চনৰ কুখ্যাত ভাৰ্নেকুলাৰ প্ৰেছ আইন গৃহীত কৰে। সমগ্ৰ ভাৰততে বহুতো ছপাশাল বন্ধ হৈ পৰে। ইয়াৰ পিছতে ,মাদ্ৰাজৰ পৰা হিন্দু, বম্বেৰ পৰা কেছাৰী ,কলিকতাৰ পৰা অমৃতা বজাৰ পত্ৰিকা আদি কাগজৰ ছপা বন্ধ কৰা হয়।

৩১) ইণ্ডিয়ান এছ’চিয়েচন কোনে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল?

উত্তৰঃ সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জী, ১৮৭৫ চনত।

৩২) প্ৰথম ভাৰতীয় আই চি এছ বিষয়া কোন আছিল?

উত্তৰঃ সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জী।

৩৪) ব্ৰিটিছ চৰকাৰে কৰা অসামৰিক সেৱাৰ পৰীক্ষাৰ সংস্কাৰৰ ওপৰত সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জীৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে লিখা।

উত্তৰঃ লৰ্ড লিটনৰ সময়ত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে আই চি এছ পৰীক্ষাত অৱতীৰ্ণ হোৱাৰ সৰ্বোচ্চ বয়স ২১ বছৰৰ পৰা ১৯ বছৰলৈ হ্ৰাস কৰিছিল। ভাৰতীয়সকলক এই লোভনীয় চাকৰিৰ পৰা বঞ্চিত কৰিবলৈ ইচ্ছাকৃতভাৱে এই কাম কৰা হৈছিল। যিহেতু পৰীক্ষা লণ্ডনত অনুষ্ঠিত হৈছিল, গতিকে ১৯ বছৰীয়া যিকোনো ভাৰতীয়ৰ বাবে এই চাকৰিবোৰ পোৱাটো অতি কঠিন হৈ পৰিছিল। সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জীয়ে এই প্ৰশ্নটো গ্ৰহণ কৰি ইয়াৰ বিৰুদ্ধে সৰ্বভাৰতীয় আন্দোলনৰ আয়োজন কৰে। ভাৰতীয় অসামৰিক সেৱাৰ আন্দোলনে ভাৰতীয় জনসাধাৰণৰ মাজত ৰাজনৈতিক চেতনাৰ স্তৰ বৃদ্ধি কৰিলে। ইয়াৰ বিৰুদ্ধে সবল জনমত গঢ়ি তুলিবলৈ বেনাৰ্জীয়ে ভাৰতৰ বিভিন্ন স্থানলৈ ঘূৰ্ণীবতাহ ভ্ৰমণ কৰিছিল। প্ৰখ্যাত বেৰিষ্টাৰ লাল মোহন ঘোষক ব্ৰিটিছ হাউছ অৱ কমনছত স্মাৰক পত্ৰ দাখিল কৰিবলৈ লণ্ডনলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়। ঘোষৰ বক্তৃতা দক্ষতাই ইংলেণ্ডত গভীৰ ছাপ পেলাইছিল আৰু ব্ৰিটিছ চৰকাৰে বয়সৰ সীমা পুনৰ ২১ বছৰলৈ বৃদ্ধি কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল। আন্দোলনৰ সফলতাই ভাৰতীয়সকলৰ মাজত গ্ৰেট উৎসাহৰ সৃষ্টি কৰিছিল।

৩৫) সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জীয়ে কেতিয়া কলিকতাত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ আহ্বান কৰিছিল?

উত্তৰঃ ১৮৮৩ চনত।

৩৬) ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ গঠনৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰঃ এলান অক্টেভিয়ান হিউমৰ উদ্যোগত, লৰ্ড ডাফেৰিনৰ কাৰ্যকালত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ গঠন কৰা হৈছিল। ১৮৮৫ চনৰ ২৮ ডিচেম্বৰত বম্বেৰ গোকুল দাস তেজপাল সংস্কৃত মহাবিদ্যালয় প্ৰেক্ষাগৃহত এই মণ্ডলী অনুষ্ঠিত হয়। ইয়াত দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা ৭২ গৰাকী প্ৰতিনিধিয়ে অংশগ্ৰহণ কৰে। ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ প্ৰথম সভাপতি হিচাপে পৰিগণিত হয় ৱমেশ চন্দ্ৰ বেনাৰ্জী।

৩৭) লাল- বল- পাল কোন আছিল?

উত্তৰঃ লালা লাজপত ৰায়, বাল গংগাধৰ তিলক আৰু বিপিন চন্দ্ৰ পাল।

৩৮) হাউছ অৱ কমনছৰ সদস্য হোৱা প্ৰথম ভাৰতীয় কোন?

উত্তৰঃ দাদাভাই নাওৰজী ৷

৩৯)ভাৰত আৰু চীনৰ মাজত আফিঙৰ ব্যৱসায় বিলুপ্ত কৰাৰ দাবী কোনে কৰিছিল?

উত্তৰঃ দাদাভাই নাওৰজী ৷

৪০) খালী ঠাইখিনি পূৰণ কৰক:

নাওৰজীয়ে ক্ৰমে ১৮৮৬,১৮৯৩ আৰু ১৯০৬ চনত তিনিবাৰকৈ ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ সভাপতিত্ব কৰিছিল।

৪১) ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ বৃদ্ধিৰ মূল কাৰক কি আছিল ?

উত্তৰঃ পশ্চিমীয়া শিক্ষাৰ প্ৰভাৱ।

৪২) আনন্দমথৰ লেখক কোন আছিল?

উত্তৰঃ বংকিম চন্দ্ৰ চেটাৰ্জী।

৪৩) "সৰে জাহান সে আছা" গীতটো কোনে ৰচনা কৰিছিল?

উত্তৰ : ইকবাল।

৪৪) ভাৰতৰ প্ৰথম ৰেলপথ কেতিয়া আৰু ক'ত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?

উত্তৰ:১৮৫৩ চনত বম্বে আৰু থানাৰ মাজত।

৪৫) ভাৰতৰ প্ৰথম টেলিগ্ৰাফ লাইন কেতিয়া আৰু ক’ত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?

উত্তৰ:১৮৩৯ চনত কলিকতা আৰু হীৰা বন্দৰৰ মাজত।

৪৬) ভাৰতত প্ৰথম ছপাশাল কেতিয়া আৰু ক’ত প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল?

উত্তৰ: ইউৰোপীয়সকল,

৪৭) কলিকতা প্ৰেচিডেন্সি কলেজ কেতিয়া প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল? কি নামেৰে আছিল আগতে জনা যায়?

উত্তৰ:১৮১৭ চনত হিন্দু মহাবিদ্যালয়। ১৮৫৫ চনত ইয়াৰ নাম সলনি কৰি প্ৰেচিডেন্সি কলেজ বুলি কোৱা হয়।

৪৮) লৰ্ড উইলিয়াম বেণ্টিংকৰ দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক সংস্কাৰৰ কথা উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:ক) সতী বিলুপ্তি।

খ) মহিলা শিক্ষাৰ প্ৰৱৰ্তন।

৪৯) ভাৰতত প্রকাশিত প্রথম কাকতখনৰ নাম লিখা।

উত্তৰঃ বেংগল গেজেট।

৫০) ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ ফলত ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদ কেনেকৈ বৃদ্ধি পালে চমুকৈ লিখা?

উত্তৰঃ ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ ভাৰতীয়ৰ ৰাজনৈতিক স্বাধীনতাৰ বাবে কৰা প্ৰচেষ্টা আছিল। বিদ্ৰোহীসকলে ভাৰতৰ পৰা ব্ৰিটিছক খেদি পঠিয়াব বিচাৰিছিল আৰু দ্বিতীয় মোগল সম্ৰাট বাহাদুৰ শ্বাহক নিজৰ প্ৰকৃত শাসক হিচাপে গঢ়ি তুলিব বিচাৰিছিল।১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ ব্যৰ্থ হ'লেও ইয়াৰ ফল আছিল সুদূৰপ্ৰসাৰী।১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহৰ ফলত ভাৰতত জাতীয় জাগৰণৰ আৰম্ভণি হৈছিল।

৫১) উডৰ ডেচপেচৰ মূল উদ্দেশ্য লিখা?

উত্তৰঃ কাঠৰ প্ৰেৰণৰ মূল উদ্দেশ্য হ’ল-

ক) ভাৰতত আধুনিক শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ প্ৰসাৰ।

খ) উডৰ ডেচপেচত প্ৰাথমিকৰ পৰা হাইস্কুল আৰু কলেজলৈকে বিশ্ববিদ্যালয়লৈকে এক পদ্ধতিগত শৈক্ষিক স্তৰ উপস্থাপন কৰা হৈছিল।

গ) বিদ্যালয় পৰ্যায়ত স্থানীয় ভাষা আৰু বিশ্ববিদ্যালয় পৰ্যায়ত ইংৰাজীক উৎসাহিত কৰিছিল। চৰকাৰৰ মেধাৱী ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক বৃত্তি প্ৰদান কৰিব লাগিছিল। শিক্ষানুষ্ঠানৰ সংখ্যা বৃদ্ধিৰ বাবে উৎসাহিত কৰিবলৈ অনুদান-সাহায্যৰ ব্যৱস্থা স্থাপন কৰা হৈছিল।

ঘ) উডে সকলো প্ৰদেশতে শিক্ষা বিভাগ স্থাপনৰ পৰামৰ্শও আগবঢ়ায়।